دنیا بر دو قسم است: دنیای ممدوح و دنیای مذموم. هرگاه انسان‏ از دنیا و مواهب موجود در آن در راه رضای خدای سبحان و قرب به او استفاده نماید، به این دنیا، دنیای ممدوح گفته می‏شود. مثل تجارت، زراعت‏و صناعتی که مقصود از آن تأمین نیازهای خانواده برای اطاعت امر خدا وصرف آنها در مصارف خیریه و کمک به محتاجان و بی‏نیازی از مردم باشد.

هم دنیا در حقیقت، رویایی بیش نیست و عالم بیداری در آخرت است، هم اغلب انسان‌ها در دنیا خوابند و چون بمیرند، بیدار می‌شوند. معیار سعادت و خوشبختی در آخرت است که حیات واقعی آنجا است، نه در دنیا که به خواب شبیه‌تر است. امام حسین علیه‌السلام، تلخ و شیرین دنیا را خواب، و بیداری حقیقی را در آخرت می‌داند و فوز و رستگاری یا شقاوت و تیره‌بختی را نسبت به آخرت حساب می‌کند: «انَّ الدُّنیا حُلوُها و مُرُّها حُلُمُ و الاِنتِباهُ فی الاخرةِ والفائِزُ مَن فازَ فیها و الشَّقیُّ مَن شَقی فیها.»( موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 398)

بر اساس این دیدگاه، آن که به وسعت آخرت دل ببندد، دنیا را تنگ و محدود می‌بیند و مرگ را پل عبور از تنگنای دنیا به گستره آخرت می‌شناسد و تلاش خویش را مصروف آن مرحله می‌سازد. سیدالشهدا علیه‌السلام نیز به اصحاب خویش، ضمن دستور به پایداری و صبر، یادآور می‌شد که مرگ، پل عبور به آخرت است و پس از گذر از آن، به بهشت گسترده و نعمت‌های بی‌پایان می‌رسند: «فَمَا المَوتُ اِلاّ قَنطَرَةٌ تَعبُرُ بِکُم عَنِ البُوسِ و الضَّراءِ اِلی الجَنانِ الواسِعَةِ وَ النَّعیمِ الدّائِمِةِ.» (نفس المهموم، ص 135)

آنان که آخرت را نشناسند یا نبینند، انتقال از دنیا به آخرت نیز برایشان دشوار است. اما اگر بصیرت و بینش باشد و انسان در همین دنیا، آخرت را مشاهده کند، این بینش شهودی، انتقال به آخرت را آسان می‌سازد و آخرت‌گرایی، بر دنیازدگی چیره می‌شود. نحوه شناخت از دنیا و آخرت و پیوند این دو، سهم عمده‌ای در نحوه عمل انسان دارد.

سیدالشهداء علیه‌السلام از کربلا، در نامه‌ای که به محمد حنفیه و بنی‌هاشم می‌نویسد، چنین می‌فرماید:

«... اَمّا بَعدُ فَکاَنَّ الدُّنیا لَم تَکُن و کَاَنَّ الاخِرَةَ لَم تَزَل وَ السّلامُ»( بحارالانوار، ج 45، ص 87) ؛ گویا دنیا از اول نبوده است و گویا آخرت همواره بوده است!

شناختی این‌گونه نسبت به دنیا و آخرت، و سریان دادنِ جلوه‌های آخرت حتی به دنیا، سبب می‌شود که آن حضرت دنیا را آنگونه ناپایدار و غیرقابل اعتماد ببیند که برای کوچیدن از آن، لحظه شماری کند.

ـ امیرالم?منین (علیه السّلام) در نحوه ی استفاده و بهره وری اهل تقوی از دنیا می‌فرمایند:

اِعْلَمُوا عِبادَالله ! اِنَّ المتّقینَ

بدانید ای بندگان خدا که پرهیزکاران ( چند ویژگی دارند ):

1- ذَهَبُوا بِعاجِلِ الدُنیا وَآجِلِ الآخِرَةِ

دنیای زود گذر و آخرت دیر پا را به دست آورند.

2- فَـشـارَکُـوا اَهْـلَ الدُنیـا فِی دُنیـا هُـم ، وَلَـمْ

یشا رِکُوا اَهْل الدُنیا فِی آخِرَتِهِم

با اهل دنیا در دنیایشان شریک شدند ولی اهل دنیا در آخرت آن ها شریک نشدند.

3- سَکَنُوا الدُنیا بِاَ فْضَلِ ما سُکِنَتْ

در دنیا به بهترین نحو ،سکونت کردند.

4-  وَأکَلوُا بِاَفْضَلِ ما اُکِلَتْ

و ازبهترین خوردنی های آن خوردند.

5 - فَحَظوُا مِنَ الدُنیا بِما حَظِی بِهِ المُتْرَفُونَ

و از دنیا همان لذّتی را می‌برند که توانگران خوشگذران می‌برند.

6-  وَأخَذُوا مِنها ما أخَذَهُ الجَبابِرةُ الْمُتَکَبِّروُنَ

و همان کامی را از دنیا گرفتند که گردنکشان متکبّر بر می‌گیرند.

و بعد در ادامه می‌فرمایند :

آن گاه با توشه‌ای که آن ها به مقصد می‌رساند و با تجارتی پرسود از دنیا رفتند .

دردنیای خود به لذّت زهد و بی‌اعتنایی به دنیا دست یافتند و یقین داستند که فردای قیامت در جوار خداوند هستند .

دعایشان هرگز بدون اجابت نمی‌ماند و بهره‌ی آنان از خوشی و آسایش هیچ کم نمی‌گردد.( نهج البلاغه، نامه ی 27)

ـ رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند :

بهترین و پرنفع‌ترین دوستان من در دنیا کسی است که از نماز خود لذّت ببرد ، عبادت پروردگار را نیکو به جای آورد، در میان مردم گمنام باشد، اگر روزی به قدر کفاف به او رسید صبور باشد (ظرفیت داشتن مال را داشته باشد) و.....( معراج السعاده، ص 359) 

منابع:

برگرفته از کتاب در محضر امیرالم?منین(علیه السّلام)-جلد5

پایگاه شخصی شیخ عبد الله ملکی

سایت رسمی آیت الله مکارم شیرازی 

اخذ: تبیان